Sikolohiya sa Loob ng Ilang Awitin ni Gary Granada at mga Kwento ng Pakikibaka sa mga Lunggating Maka-Pilipino

Sikolohiya sa Loob ng Ilang Awitin ni Gary Granada at mga Kwento ng Pakikibaka sa mga Lunggating Maka-Pilipino

ni Kristine Mae N. Cabales

Abstrak

            Ang papel na ito ay naglalaman ng analisis sa mga awiting naisulat at itinanghal ni Gary Granada sa loob ng tatlong dekada. Bilang isa sa haligi ng Original Pinoy Music (OPM), nakilala ang kanyang mga awitin, higit lalo noong ‘80s dahil sa mahusay na paglalarawan nito ng mga kwentong-buhay ng isang ordinaryong mamamayan at ang pakikibaka nito sa araw-araw. Sa papel na ito, tatangkaing himaymayin ang bawat awitin upang madalumat ang Sikolohiyang Pilipino na tinataglay ng mga mensahe nito. Ang awit bilang isang sining ay naglalaman rin ng lantad at di-lantad na kahulugan, na maaaring nagsasaad din ng iba pang kwento bukod sa lantay na pakahulugan ng ilang tagapakinig. Sisikaping iugnay ang nilalaman ng mga awiting ito sa iba’t ibang sikolohiya ng lahing Pilipino, sang-ayon na rin sa ilang sulating-pananaliksik na isinagawa ng ilang Pilipinong sikolohista, sa pangunguna na rin ni Virgilio Enriquez. Gayundin, ng ilang iskolar na nagtangkang unawain ang SP kaugnay ng iba’t ibang larang at ang pagsasapraktika nito sa iba’t ibang konteksto at danas ng isang Pilipino.

Kaligiran: Ang Sining ng mga Awit at Pagkilos

            Ang isang produktibong komunidad ay nagsisilang ng iba’t ibang sining na siyang nagiging behikulo ng ugnayan sa loob nito. Kalakip sa sining na ito ang wika at kultura na hindi rin maaaring paghiwalayin. Ang tao, bilang isang yunit ng komunidad ay may kanya-kanya ring gampanin dito. May iilan na nagiging produktibo ngunit hindi rin naman maiiwasan na mayroon ding sadyang “pambala na lamang sa kanyon” kung ituturing. Ang pagiging produktibo bilang kaugnay ng salitang aktibismo ay nagpapatunay lamang na ang taong buháy ay aktibong miyembro ng isang komunidad. At sa salitang aktibo, pangangailangan dito ang pagkilos at pagbabago.

            Hindi maikakaila na ang mga mamamayan ng ating bansa ay nagtataglay ng iba’t ibang talento’t sining na sadyang maipagmamalaki saan mang panig ng daigdig. Hindi iilang ulit na bumilib ang ibang bansa sa mga talentong ipinakikita ng mga Pinoy, lalong higit sa larang ng musika. Maging ang mga kilalang mang-aawit at songwriters sa ibang bansa ay bumibilib at naniniwala sa kahusayan ng mga Pilipino sa pag-awit. Kinikilala rin sa ibang bansa ang ilang mga awiting isinulat at inawit ng isang Pinoy. Isa sa mga minamahal na sining sa ating bansa ay ang sining ng musika na inihahandog natin sa mundo. Ngunit, pakatandaan na ang sining, ayon kay Dr. Balagot (2016), ay repleksyon lamang ng partikular na danas ng isang partikular na komunidad. Kaya masasabi rin, na ang sining, kolektibo man ay hindi panlahat. Hindi mo maaaring sabihin na ang ipinahihiwatig ng isang awit ay nauunawaan ng lahat, kung hindi naman ito nararanasan sa pangkabuuan. Gaya ng mensaheng nais palutangin ng iba’t ibang mang-aawit at songwriters sa bansa, mayroong iba’t ibang paksain at hinaing, mayroong iba’t ibang pagkilos at pagbabago.

            Simula pa noo’y ilang musikero na ang nakilala sa kanilang mga adbokasiyang makabayan. Nakikita nila ang pagsulat ng awitin bilang isang paraan upang maipamulat sa kanilang tagapakinig ang realidad. Dekada ’70 ang panahon na itinuturing nating nakatatak sa kasaysayan, dahil sa EDSA Revolution na simbolo ng malawakang pagkilos para sa pagbabago. Mula noon, mas dumami o lumawak na nga rin ang sakop ng tinatawag na pagkilos para sa pagbabago o masasabi ring aktibismo. Hindi na lamang sa usapin ng manggagawa umiikot ang konseptong ito, ngunit maging sa mga mag-aaral at gayundin sa mga ordinaryong maybahay. Masasabing malaki ang naging epekto nito sa lahing Pilipino, sapagkat nagdagdag nga naman ito ng konsepto ng tapang para sa atin. Bukod doon, nagkaroon din tayo ng iba’t ibang paraan para ipakita ang ating pagkilos para sa ipinaglalaban nating pagbabago at pag-unlad. Isa na rito ang pagsulat ng mga awitin ng pakikibaka, na hanggang sa ngayon ay itinatangkilik pa rin naman ng iilan ngunit hindi ng nakararami.

            Isa si Gary Gamutan Granada, sa mga maituturing na icon pagdating sa OPM. Naging tanyag ang kanyang pangalan Dekada ‘80s, dulot ng mga awiting kanyang naisulat na mayroong pulitikal na tema. Isa rin siya sa malalaking tagahanga ng pangkat ng Barangay Ginebra San Miguel sa liga ng basketball, at iilang awitin din ang ginawa niya para sa pangkat. Nakilala siya, hindi lang dahil sa mahusay niyang pag-awit bagkus maging ang kanyang awitin ay nagtataglay rin ng mahusay at makabuluhang mensahe. Kinaklasipika ang kanyang mga awitin sa genre na folk rock. Hindi iilan ang nahuhumaling sa genre na ito, ngunit kung ihahambing sa mga love song ng nagdaang panahon, hindi rin maitatatwa na mas nakahihigit ang nakauugnay sa mga kwentong hatid ng mga awitin ng pag-ibig. Malungkot ngunit sa katotohanan, kakaunti ang nagpapahalaga sa mga awiting kabilang sa tinatawag na folk rock.

            Tingnan natin mula sa konsepto ng folk rock, “folk” bilang bayan at “rock” bilang maigting na pagkilos kasabay ng pag-awit. Doon pa lamang, makikita na natin ang pagkabuuang layunin sa mga awiting ito – ang pag-awit para sa bayan. At ito ang nais palutangin sa papel na ito, ang paghimay sa mga awitin ni Gary Granada bilang awitin na para sa bayan.

Awit ng Bayan para sa Iilan

            Maraming mga mang-aawit ang nagsasabi na sumusulat sila ng awitin para sa bayan, na iniaalay nila ang kanilang husay at talento para rito. Ngunit, ano nga ba talaga ang pamantayan ng mga awitin na para sa bayan? Paano mo masasabing para ito sa bayan? Kinakailangan ba na panay papuri ang babanggitin? Kailangan bang positibo ang lahat? Kung babalikan natin ang binanggit na depinisyon ng sining, ito ay repleksyon ng isang sitwasyon, ito ay salamin, na magpapakita ng isang partikular na kalagayan. Gaya na nga lang ng ilang awitin ni Gary Granada.

            Sa awiting pinamagatang Holdap (2002) na kasama sa kanyang album na Samu’t Saring Gary Granada, tinalakay ang pangyayaring nagiging karaniwan na lamang sa ating bansa – ang pagnanakaw. Sa unang bahagi ng kanta, isinaad lang dito ang naganap na pagnanakaw sa isang pampasaherong sasakyan. Sa linyang:

“Minsan ako’y nag-agahan doon sa bandang Nagtahan

nang mayroong nagkagulo sa isang tambayan,

at ang usap-usapan ay tungkol sa isang holdapan

sa isang pampasaherong sasakyan.

Nang ang aking nilapitan,

tamang-tamang naabutan ang isa sa biktimang nagsalaysay.

At ang bukambibig yaong mamang nanginginig,

“Salamat daw at siya’y naiwan pang buhay.”

Makikita rito ang nakasanayang gawi ng isang Pilipinong komunidad – ang pag-uumpukan at pagkukwentuhan patungkol sa isang pangyayari o isang tao. Na maaari nating iugnay sa husay natin pagdating sa pakikisama at pakikisalamuha kahit na sa mga taong hindi naman talaga natin lubos na kilala. Tayong mga Pilipino rin ay likas na usyosero, dahil nga umuugat pa rin sa atin ang mas malawak na oral lore, mas sanay tayo sa pagpapasa ng mensahe o kwento sa pamamagitan ng pakikipag-usap sa kapwa. Maaari rin lumabas dito ang pakikialam (concern) natin kahit na sa mga taong hindi naman natin kamag-anak. Sa ganitong mga pangyayari, likas para sa isang Pilipino ang tumulong sa kanyang kapwa kahit na siya mismo ay walang-wala rin. Halimbawa, sa pelikulang Pamilya Ordinaryo (2016), ipinakita roon ang buhay-lansangan at ang pagnanakaw bilang pangunahing hanapbuhay ng mga karakter doon. Ngunit ipinakita rin kung paanong nagiging komplikado ang kanilang pagkilos dahil sa mga karakter na tumutulong sa mga biktima, hindi lamang mga pulis ang laging humahabol sa mga kawatan kundi maging ang mga ordinaryong mamamayan ay nagkakaroon din ng pakialam sa mga nakikita nilang krimen sa paligid. Ngunit hindi sa lahat ng pagkakataon ay ganito ang nangyayari, marahil ay nasasanay na lamang talaga tayo sa ganitong kalakaran kaya’t ang ilan ay hanggang pakiki-usyoso na lamang. Sa binanggit ng biktima na, “Salamat daw at siya’y naiwan pang buhay”, naging sarkastiko ang pagbitiw ni Granada sa linya ngunit ito naman talaga ang pag-iisip ng isang Pinoy, ang pagpapahalaga sa buhay bago ang lahat. Humahanap at humahanap pa rin tayo ng bagay na positibo kahit sa pinakamasasamang bagay na nangyayari sa ating buhay. Sa chorus na:

“Nanakawan na at naholdap si Juan

Ngunit ang holdaper pa ang pinasasalamatan

Nabaon sa utang ang bayan ni Juan

Ngunit ang holdaper pa ang pinarangalan.”

Dito na lumabas ang sarkastikong tugon ni Granada sa pangyayari, na tumalakay na rin sa talinghaga ni “Juan” bilang ordinaryong mamamayang Pilipino sa pangkabuuan. Ngunit sadya bang bulag si Juan para hindi makita ang pang-aabusong ginagawa ng holdaper? O talagang positibo lang kung mag-isip si Juan kaya mas nanaisin niyang maholdap kaysa mapatay? Sa sumunod na bahagi:

“Isang kinsenang kayod at pinagpawisang sahod

Ay nahulog sa kamay ng magnanakaw.

Pati ‘yung estudyante, at aleng mukhang pasyente

At lolong halos di na makagalaw.

Relos, singsing at hikaw, pati ngiping natutunaw

Sinimot noong disenteng lalaki.

Mabuti na lang daw at mabait yaong mamaw

Sila’y inabutan pa ng pamasahe.”

Ipinakikita lamang dito kung gaano kasimple si Juan, na siyang laging naaapi. Na totoo namang nangyayari sa kasalukuyan, kung sino pa ang walang-wala ay sila-sila rin ang mas lalong naghihirap. Dito naman pumapasok ang pagpapaliwanag ni Covar (2015) sa kanyang papel ukol sa kaibahan ng tao, pagkatao at katauhan. Halimbawa, ang isang magnanakaw ay hindi likas na masama, nililinang ng kanyang lipunan ang kanyang katauhan na nagbubunsod sa kanyang magdesisyon kung ano ba ang kanyang mas nararapat piliin, ang gumawa ng masama para sa ikabubuti ng kanyang sarili at kanyang pamilya o gumawa ng mabuti at tingnan kung paano mamatay sa gutom ang buong pamilya. Parehas lamang ito ng pagpapaliwanag sa sikolohiya, sa pagkakaiba ng attitude at character ng isang tao.

            Sa huling bahagi ng awitin:

“Ngunit minsa’y namukhaan nitong kawawang si Juan

Ang holdaper kanyang palang kapitbahay

Malimit mag-abuloy ng abubot at borloloy

Sa tuwing may okasyong pambarangay

Siya ay kwelang-kwela sa simbahan at eskwela

Bida kay bishop, kay judge at kapitan

Taon-taon pati ay may medalya at plake

Ang magiting at dakilang kawatan.”

Dito na ibinunyag ang talinghaga ng awitin, kung saan ipinakikita na ang tinutukoy na holdaper ay hindi pala ordinaryong magnanakaw na nakikita natin sa lansangan. Ang holdaper na itinutukoy ni Granada sa kanta ay idyoma ng “pamahalaan” bilang magiting at dakilang kawatan na sinasang-ayunan din naman ng nakararami. Ngunit gaya ng tanong na naiwan sa chorus ng awitin, nagbubulag-bulagan pa rin ba talaga si Juan para hindi makita ang pang-aabuso? Binabanggit din sa huling bahagi ang patuloy ng pagkabaon sa utang ng bayan ni Juan dahil sa “Philippines 2000”. Kung ano ang masalimuot na talinghaga nito ay nakadepende sa interpretasyon ng tagapakinig. Depende kung nararamdaman ba niya ang paghihirap na gaya ng nararanasan ng mga taong nahoholdap dahil sa mataas na Tax at VAT. Kung siya naman yaong mga nagpapasuhol sa mga alagad ng pamahalaan, tiyak lang na kahilera siya ng mga “bishop, judge at kapitan” na may masaganang buhay at benipisyaryo rin ng naturang pagnanakaw.

            Sa pangkabuuan, tiningnan natin ang awitin bilang kwento sa loob ng isang inaabusong komunidad. At nag-iiwan ito ng tanong, na bagaman nagkakaisa ang nakararami rito dahil sa kahusayan nila sa pakikisama, naroon pa rin ang katotohanan na malaking bahagdan ng nagkakaisang komunidad ay naaabuso at napagnanakawan ng mas malalaking tao sa lipunan. Ngayon natin limiin kung bulag at bingi ba talaga tayo o mas pinahahalagahan lang natin ang buhay at maliliit ng kasiyahang pansarili? Ganito ba talaga si Juan?

Awit ng Bayan para sa Sambayanan

            Nagtangka akong pag-ugnay-ugnayin ang mga awitin ni Granada na patungkol sa bayan, marami ngunit mahirap kaya pumili na lamang ako ng ilan na may magkakaibang tema ngunit patungkol pa rin sa bayan. Gaya ng isa niyang awitin na pinamagatang Kahit Konti (2002) na mula rin sa album ng Samu’t Saring Gary Granada. Kakatwa pero gaya ng unang awitin na inilahad, ito rin ay pangyayari sa loob ng isang pampasaherong sasakyan. Marahil sadyang ginamit lamang ni Granada ang talinghaga ng “jeepney” bilang pampublikong sasakyan na para sa lahat. Ito ay simbolo ng pagiging payak ngunit nakaugat pa rin naman ito sa bagay na “pinaglumaan” ng mga dayuhan. Magkagayunman, sa matagal na panahon ay jeep na talaga ang kinikilala nating pampubliko at para talaga sa bayan. Sa unang bahagi ng kanta:

“Maari bang, maari bang umusog-usog nang konti
Hati-hati dahil masyadong masikip ang upuan
At kung iyong kausapin, ako nama'y hindi maselan
At payag matabihan, umusog lang, umusog nang konti
Maari bang, maari bang umusog-usog ng konti
Madadaan sa usapan ang maaring pag-awayan
Sakali mang mayroon kang napapansin, sabihin lang
At kung makatuwiran ako'y uusog din kahit konti.”

Ipinakikita lang dito ang sitwasyong nagaganap sa isang pampasaherong jeepney, na alam naman nating pinupuno upang kumita rin nang maayos ang driver nito. Ang kaso nga lang, may mga pagkakataon talagang hindi mo na maisiksik ang sarili mo dahil sa sikip ng puwang na ibinibigay sa iyo, at kalimitan dito nagsisimula ang alitan sa mga kapwa pasahero. Sa senaryo pa lang sa isang pampasaherong sasakyan, maaari nang lumabas ang iba’t ibang ethnos ng isang Pilipino. Likas sa atin ang pagpapakumbaba, sang-ayon na rin sa papel ni Salazar (Constantino, 1996), na kung uugatin ang sikolohiya ng isang Pilipino, maaari itong umugat sa iba’t ibang persepsyon sa “loob” bilang bahagi ng pagkatao at katauhan. Ito nga ang nagpapatunay na likas sa mga Pilipino ang “kababaang-loob” na nakaugat sa pagkatao nito, kahit magbago man ang kanyang katauhan. Magkagayunman, ang kababang-loob na nasasaksihan natin sa pagbibigayan ng upuan sa loob pampasaherong jeep ay hindi taglay ng lahat. Marahil, iniisip ng ilan na, “likas naman sa atin ang pagiging mapagbigay kaya bakit pa ako magbibigay ng aking espasyo kung handa namang magbigay ang iba para sa ilang nasisikipan?” Pumapasok naman tayo sa konteksto ng “pagkawais” ng mga Pinoy, na oo, mapagbigay tayo pero ayaw na nating malamangan. At sa puntong ito, mahirap nang lagumin kung ito ba ay nakabubuti o nakasasama sa relasyon natin sa kapwa. Binanggit din ang kasabihan nating, “madadaan sa usapan ang maaaring pag-awayan”, sapagkat tayong mga Pilipino ay napakahusay pagdating sa interpersonal na komunikasyon. Ang init ng ulo ay lalaging nandiyan ngunit maaaring itong maresolba ng isang taong magaling sa pagpapagaan ng sitwasyon gamit ang kanyang kakayahang pangkomunikatibo. Sa sumunod na talata:

“Hindi naman buong-buo ang hinihiling ko sa iyo
Ngunit kahit kapiraso maaring magkasundo tayo
Iba't iba ang katwiran ng tao sa lipunan
Ngunit ang kailangan lang tayo'y huwag magtulakan.”

Ito ay paalala, ito ay panunudyo, na kalimitan ang nagiging problema talaga ng isang komunidad ay ang kakulangan nila sa pakikinig. Kahit na sabihin nating likas sa atin ang pagpapakumbaba, may iilan din talaga na naimpluwensyahan na rin ng utak-kolonyal na nagnanais na mas makaangat kaysa sa iba kaya hindi nila hahayaang makaangat ang iba nilang kasama. Kaugnay ito ng kinikilala nating kalikasan ng isang tao at/o komunidad, ang crab mentality. Binanggit din na iba-iba man ang katwiran ng tao ay maaari pa rin itong pag-usapan upang magkasundo. Ipinakikita lang din ang pagiging makatwiran ng tao sa anumang sitwasyon. Patunay ito na mahusay talaga tayo sa komunikasyong pasalita dahil mabilis tayong nakapag-iisip ng mga katwiran, dahilan at palusot sa mga bagay-bagay, ngunit maiiwan pa rin ang tanong na: mabuti ba ito o masama?

Sa huling bahagi ng awitin:

“O kayraming suliranin, oras-oras dumarating
Dahil di kayang lutasin hindi na rin pinapansin
Subalit kung tutuusin, iisa ang dahilan
Kaibigan, ayaw nilang umusog ng kahit konti.”

Sa awiting ito, ipinakikita ang salungat na ideya ng sikolohiyang Pilipino at ng pagsasapraktika nito sa lipunan. Ayon sa mga sikolohista, ang mga Pilipino ay likas na mapagpakumbaba, mapagbigay, tumatanaw ng utang na loob at iba pang karakter na nagpapakita ng kagandahang-loob ng isang tao. Ngunit sa awitin, ito ang katotohanang nagaganap sa mga totoong pangyayaring ito, na sa panahon ngayon, kapag nagparaya ka ikaw ang kakaiba. Hindi na tayo sanay na may nagpapakita ng kabutihan sa atin, kaya nadadamay na rin ang iba, dahil ito ay nagiging dikta ng lipunan. Marahil nasanay din tayo na nagpapakita lamang ng kabutihan ang isang tao kung may hihilingin itong kapalit. Ito ay malungkot na katotohanan ngunit narito na tayo sa panahon na halos malimutan na natin kung sino ba talaga tayo noong una, ano ba talaga ang biyayang hatid ng lahi natin sa ating pagkatao at katauhan, na nabago dahil na rin sa pagbabagong nagaganap sa paligid. At kailanman hindi natin maaaring talikdan o itatwa ang mga pagbabagong ito, dahil ito rin ay kalikasan ng buhay.

Awit ng Bayan para sa Pagkataong Pilipino

            Para sa ikatlong awitin, pinili ko naman ang awit na may temang pampamilya at bukod doon talagang nagustuhan ko rin ang musika at ritmo ng kantang ito. Ang awiting pinamagatang Mana-mana Lang ‘Yan (2010) ay patungkol naman sa sikolohiyang Pilipino na matagal na nating pinaniniwalaan, ang pagpapamana ng pagkatao, gawi at paniniwala ng isang angkan hanggang sa kanilang huling salinlahi. Sa unang bahagi ng awitin:

“Si Estong nagtaka sa anak niyang isa
Ke bata-bata pa, ke lutong magmura
Ang hilig mambara at mang-alipusta
Ang angas ng asta, talo pa ang ama

Ang dalwa'y magkasing-husay kung maglasing
Ang bait ng dating hangga't di pa gising
Saan pa ba hahantong ang junior ni Estong
Sa hweteng nalulong, sa shabu nakulong.”

Ipinakikita lang dito ang isang halimbawa ng sitwasyong nangyayari sa isang tahanan na bagama’t kompleto ang miyembro ng pamilya, nagkakaroon pa rin ng problema dahil hindi nagagabayan nang maayos ang isa’t isa. Halimbawa, sa sitwasyon ng isang “Estong” sa lipunan, nagtataka ang mga magulang kung bakit ang kanilang mga anak ay natututong sumagot, nakapananakit ng kapwa at napapariwara kung minsan, ngunit hindi nila tinitingnan ang mas malaking larawan kung saan dapat ay kasama sila sa mismong paghubog ng katauhan ng kanilang mga anak. Pamilyar tayo sa kasabihang, kung ano ang naririnig at nakikita ng bata ay siya rin niyang ginagawa. At totoo ito sa maraming aspekto, kung bakit may mga bully ay dahil sa tahanan pa lamang ay kinukulang na sila sa pagmamahal, at ayon ito sa sikolohiya. Lumalabas lamang na ang pagkatao ng isang bata ay epekto at/o masasabing bunga rin ng pagkatao ng kanyang mga magulang o di kaya’y tagapangalaga. Binanggit din ito sa mismong chorus ng awitin:

“Mana-mana lang yan, manamana lang yan
Kamukha ng kopya ang pinagkopyahan
Mana-mana lang yan, manamana lang yan
Mana-mana, mana-mana, mana lang yan.”

            Sa ikalawang bahagi naman ay nagkaroon ng paghahambing sa mga linyang:

“Ang nanay ni Islaw saleslady sa Cubao
Tagbagyo't tag-araw ay kayod-kalabaw
Sa tiwalang payak inakay ang anak
Sa tahanang gayak ng kalinga't galak

Ang sipag ni inay ang baon niya't gabay
Trabaho't aral ay kanyang pinagsabay
Sa buhay na kapos siya'y nakipagtuos
Kahit na hikahos, cum laudeng nagtapos.”

Sa puntong ito, nakikita natin ang laki ng impluwensya ng magulang sa pagkatao ng kanilang mga anak. Na ang pagiging magulang ay lumalabas din sa konsepto ng pagpapakain at pagpapaaral sa kanilang mga anak, na dapat humantong sa mas malalim na pakikisangkot sa buhay at pagkatao nito bilang pangunahing tagahubog dito. Kung ano ang ipinakikita ng magulang ay siyang gagayahin at magsisilbing inspirasyon para sa mga anak tungo sa kanilang pansariling kabutihan. Kaya nga sa huling bahagi ng awitin:

“Ang supling singgaling ng pinanggalingan
Mana-mana lang yan, mana-mana lang yan
Mana-mana, mana-mana, mana lang yan

Kung ano ang turo ay siya rin ang tika
Kung ano ang puno ay siya rin ang bunga.”

Sa linyang, “Kung ano ang turo ay siya rin ang tika”, sinasabi lang na ang pagpapalaki ng anak ay parang pagiging kapitan ng barko. Kailangan nakikini-kinita mo na ang kinabukasan ng anak mo base sa kung ano ba ang itinuturo mo sa kanyang habang lumalaki siya. Panlahat na pahayag din ang kasabihang, “Kung ano ang puno ay siya rin ang bunga”, kaya hindi maiiwasan na tingnan ang isang pagkatao depende sa kanyang pinanggalingang angkan. Magkagayunman, hindi pa rin natin maaaring alisin ang konsepto ng pagbabago na maaaring mangyari kanino man.

            Sa awiting ito, simple lang naman ang nais palutangin, na may malaking gampanin ang magulang sa paghubog ng pagkatao ng kanilang mga anak. Halimbawa, ang mga pagpapahalagang panlipunan na unti-unti nang nalilimutan ay maaari pang mapreserba depende sa kagustuhan ng mga magulang at ng lipunan. Ang mga kabutihang-asal ay dapat na unang natututunan sa tahanan, ang pakikisama at iba pang likas na sikolohiya ng lahing Pilipino ay hinuhubog ng tahanan. Ngunit, marami ring mga salik na nagdudulot ng malawakang pagbabago sa pagkatao at katauhan ng mga Pinoy, sa paligid, sa mga bagong tao, sa pag-unlad at marami pang iba, salik at pagbabago na hindi natin kayang kontrolin kundi dapat lang nating sabayan.

Kongklusyon

            Sa papel na ito, ang pagtatangka na mahimay at maiugnay sa Sikolohiyang Pilipino ang mga awitin ni Gary Granada ay naipilit. Tatlong awitin lamang ang nabigyang-pansin dito, dahil na rin sa maikling panahon. Ngunit kung tutuusin, masayang pag-aralan ang sikolohiya sa loob ng mga awitin na patungkol sa bayan at para sa bayan. Hindi lamang si Gary Granada, bagkus marami pang mga musikero, artista, mga Pilipinong maka-sining ang magandang pag-aralan at iugnay sa sikolohiya. Nang sa gayon, maugat talaga natin ang Sikolohiyang Pilipino sa totoong danas ng isang Pilipino, ang sining bilang salamin ng lahing Pilipino ay malaking tulong.

            Sa puntong ito, ang tatlong awitin, ang Holdap na tumatalakay sa korapsyon at “pagpapaapi”, ang Kahit Konti na tumatalakay sa konsepto ng pagbibigay, pagpapakumbaba at “pagkawais” ng mga Pilipino at ang Mana-mana Lang ‘Yan na tumalakay naman sa konsepto ng “mana” na hindi lamang nakatuon sa materyal na bagay bagkus lalong higit sa pagkatao ng isang Pilipino, ay ilan lamang sa mga awiting nagtataglay ng mabigat na talinghaga at sikolohiya base na rin sa sarili kong pag-aanalisa. Hindi ko napili si Gary Granada para sa wala, pinili ko siya dahil kilala ko lang siya sa pangalan ngunit hindi ang kanyang adbokasiya sa pag-awit at sa kanyang sining. Pinili ko siya upang kilalanin ang kanyang sining kasabay ng pagtatangka sa pag-ugnay nito sa Sikolohiyang Pilipino. At naniniwala ako na sa likod ng iba pa niyang awitin ay mayroong mas marami at mas malawak na kwento.

Mga Sanggunian

Constantino, Pamela at Monico Atienza (1996). Mga Piling Diskurso sa Wika at Lipunan. Quezon City: University of the Philippines Press.

Covar, Prospero (2015). “Kaalamang Bayang Dalumat ng Pagkataong Pilipino” nasa Daluyan 2015, Espesyal na Isyu.

Petras Jayson (2013). “Ang Pagsasakatutubo mula sa Loob/Kultural na Pagpapatibay ng mga Salitang Pandamdaming Tumutukoy sa “Saya”: Isang Semantikal na Elaborasyon ng Wikang Filipino sa Larangan ng Sikolohiya” nasa Humanities Diliman 10:2, 56-84.

Timbreza, Florentino (2009). “Pamimilosopiya sa Sariling WIka: Mga Problema at Solusyon” nasa Malay Journal, 22:1, p. 69-83.

Websayt:

http://www.rappler.com/nation/31323-gary-granada-independence-day

http://newsinfo.inquirer.net/419833/gary-granada-on-social-studies#ixzz4bSnjooU7